Ngày 22/8, tại phòng A502, cơ sở Nguyễn Tất Thành của Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh đã diễn ra hội thảo khoa học với chủ đề “Xây dựng khung pháp lý về thuế carbon ở Việt Nam”. Hội thảo được tổ chức bởi nhóm nghiên cứu đề tài khoa học cấp Bộ “Cơ sở lý luận và thực tiễn đề xuất xây dựng pháp luật về thuế carbon ở Việt Nam” (mã số B2024-LPS-01) do TS. Phan Phương Nam, Phó trưởng Khoa Luật Thương Mại, Trường ĐH Luật TP. Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp với Khoa Luật Thương mại, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh tổ chức.
Tham dự Hội thảo còn có PGS. TS. Nguyễn Thị Thủy, Nguyên Trưởng Khoa Quản trị, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh; TS. Phan Thị Thành Dương, Trưởng Bộ môn Luật Thuế - Tài chính - Ngân hàng, Khoa Luật Thương Mại, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh; TS. Võ Trung Tín, Trưởng Bộ môn Luật Đất đai - Môi trường, Khoa Luật Thương Mại, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh; TS. Phạm Văn Võ, Nguyên Phó trưởng Khoa Luật Thương Mại, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh; PGS. TS. Lưu Quốc Thái, Giảng viên Bộ môn Luật Đất đai - Môi trường, Khoa Luật Thương Mại, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh cùng các giảng viên, các nghiên cứu sinh, học viên cao học Luật Kinh tế và sinh viên Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh.
Hội thảo đã đưa ra thảo luận các vấn đề xoay quanh mối quan hệ giữa thuế carbon và thị trường carbon trong ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu của Việt Nam. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang là thách thức lớn trên toàn cầu, và Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 tại COP26. Thuế carbon được xem là một công cụ kinh tế hiệu quả để thực hiện cam kết này, thúc đẩy giảm phát thải và chuyển đổi sang năng lượng sạch. Mục tiêu của Hội thảo là cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng khung pháp lý về thuế carbon tại Việt Nam.
Toàn cảnh Hội thảo:
Hội thảo được tiến hành thông qua hai phiên với 5 tham luận; phiên 1 mang tên “Nền tảng lý luận và mối quan hệ với các công cụ hiện hành” và phiên 2 mang tên “Kinh nghiệm quốc tế và phạm vi áp dụng”
Mở đầu phiên 1, TS. Phạm Văn Võ trình bày tham luận “Khía cạnh kinh tế học của chi phí xã hội, thuế carbon và một số vấn đề pháp lý đặt ra trong xây dựng luật thuế carbon”. Ông phân tích sâu mối quan hệ giữa chi phí xã hội của carbon và cơ chế thuế carbon, cho rằng việc áp dụng sắc thuế này tại Việt Nam là xu thế tất yếu. Bài tham luận đặt ra các vấn đề quan trọng: một số quan điểm của kinh tế học về chi phí xã hội của carbon và thuế carbon; những vấn đề pháp lí đặt ra từ những quan điểm của kinh tế học về chi phí xã hội của carbon và xây dựng Luật thuế carbon ở Việt Nam, cụ thể là trong việc xác định đối tượng chịu thuế và mức thuế suất.
TS. Phạm Văn Võ (Khoa Luật Thương mại) phát biểu tham luận tại Hội thảo:
TS. Phan Phương Nam trình bày tham luận “Mối quan hệ giữa thuế carbon và thị trường carbon trong ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu của Việt Nam”. Ông cho biết, Việt Nam hiện đã có khung pháp lý về thị trường carbon thông qua Luật Bảo vệ môi trường 2020 và các nghị định liên quan, song thiếu vắng quy định cụ thể về thuế carbon. Theo ông, việc tích hợp thuế carbon là cần thiết nhằm thiết lập mức giá sàn ổn định cho phát thải CO₂, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ xanh.
TS. Phan Phương Nam cũng chỉ ra nhiều thách thức, như cơ chế định giá còn hạn chế, hệ thống giám sát – báo cáo – xác minh (MRV) chưa hoàn thiện, hay sự phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ. Ông đề xuất cần sửa đổi Luật Thuế Bảo vệ môi trường 2010, bổ sung thuế carbon với mức thuế suất hợp lý, đồng thời tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, học hỏi kinh nghiệm quốc tế về thiết kế thuế suất và xây dựng hệ thống MRV minh bạch.
TS. Phan Phương Nam (Khoa Luật Thương mại), chủ nhiệm đề tài phát biểu tham luận tại Hội thảo:
TS. Võ Trung Tín cùng thành viên tham luận trình bày chủ đề “Mối liên hệ giữa thuế carbon và thuế bảo vệ môi trường trong mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính” xác định xây dựng thuế carbon là một trong những mục tiêu quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới nền kinh tế phát triển xanh của nhiều quốc gia. Tuy nhiên, việc xây dựng thuế carbon cần đánh giá sự tương hỗ hoặc xung đột của loại thuế này với loại thuế khác, trong đó có thuế bảo vệ môi trường. Thông qua việc phân tích các quy định pháp luật, so sánh kinh nghiệm quốc tế và vận dụng lý thuyết kinh tế môi trường, nhóm tác giả phân tích các đặc điểm của thuế carbon và thuế bảo vệ môi trường nhằm làm rõ những điểm giống và khác giữa hai công cụ kinh tế này, đồng thời đề xuất các khuyến nghị trong quá trình xây dựng thuế carbon tại Việt Nam.
TS. Võ Trung Tín (Khoa Luật Thương mại) phát biểu tham luận tại Hội thảo:
Trong phần thảo luận phiên 1, Hội thảo đã tập trung vào việc nên xây dựng thuế carbon như một sắc thuế độc lập hay tích hợp vào Luật Thuế Bảo vệ môi trường. TS. Phan Thị Thành Dương cho rằng việc tích hợp là phù hợp và khả thi hơn trong bối cảnh hiện tại. PGS. TS. Nguyễn Thị Thủy chia sẻ quan điểm, trong ngắn hạn thì có thể áp dụng thuế suất tuyệt đối để tăng tính khả thi về khía cạnh xác định và thực hiện thu thuế.
Về thuế suất, các chuyên gia đồng thuận rằng áp dụng thuế suất tuyệt đối (mức thuế cố định) trong giai đoạn đầu sẽ dễ xác định và khả thi hơn so với thuế suất theo tỷ lệ phần trăm.
Học viên, sinh viên tham dự và đóng góp ý kiến tại Hội thảo:
Trong phiên 2, nhóm tác giả ThS. Nguyễn Trung Dương và Nguyễn Vũ Thảo Anh (Khoa Luật Thương mại) trình bày tham luận “Thuế carbon - Thực tiễn tại Nhật Bản và kinh nghiệm cho Việt Nam”. Tham luận giới thiệu kinh nghiệm về triển khai thuế carbon cũng như lộ trình áp dụng thuế carbon với mức thuế suất thấp ban đầu đối với các nhóm hàng hóa như dầu mỏ, than đá và khí tự nhiên.
Tác giả Nguyễn Vũ Thảo Anh (Khoa Luật Thương mại) trình bày tham luận tại Hội thảo:
Tiếp nối, ThS. Nguyễn Văn Dương (Trường Đại học Kinh tế - Luật - ĐHQG TP.HCM) thay mặt nhóm tác giả trình bày tham luận “Phạm vi áp dụng của thuế carbon: một số gợi mở cho chính sách thuế carbon tại Việt Nam”. Phần trình bày tập trung vào phạm vi áp dụng của thuế carbon, phân tích hai hướng tiếp cận chính là dựa trên nguyên liệu đầu vào và dựa trên lượng phát thải trực tiếp, đồng thời nhận định hướng tiếp cận theo phát thải sẽ gặp nhiều rào cản tại Việt Nam.
- ThS. Nguyễn Văn Dương(Trường Đại học Kinh tế - Luật - ĐHQG TP.HCM) phát biểu tham luận tại Hội thảo:
Phần thảo luận của phiên 2 xoay quanh thời điểm đánh thuế là thượng nguồn hay hạ nguồn, đánh giá sự cần thiết của việc phát triển hệ thống giám sát, báo cáo và xác minh (MRV) để hoàn thiện khung pháp lý. Các chuyên gia cũng lưu ý đến việc áp thuế trùng có thể xảy ra nếu áp dụng đồng thời cả hai thời điểm.
Kết luận chính của hội thảo, PGS. TS. Nguyễn Thị Thủy thay mặt đoàn chủ tọa đã tổng kết các nội dung chính như sau:
Về tên gọi: Tên gọi "Thuế carbon" có thể tiếp tục được sử dụng vì tính thông dụng theo thông lệ quốc tế.
Về đối tượng chịu thuế: Là các hàng hóa khi sử dụng có nguy cơ gây phát thải khí nhà kính.
Về thời điểm đánh thuế: Xem xét tiếp cận theo thu ở thượng nguồn (giai đoạn nhập khẩu, sản xuất) nhằm đảm bảo tính khả thi, dễ quản lý và phù hợp với bản chất thuế gián thu.
Về kỹ thuật lập pháp: Nhóm nghiên cứu có thể tiếp cận theo hướng đề xuất tích hợp các nội dung thuế carbon vào Luật Thuế bảo vệ môi trường. Khi đó, thuế suất nên được thiết kế dưới dạng thuế suất tuyệt đối để đảm bảo tính tương thích và phù hợp cho giai đoạn đầu áp dụng thuế carbon tại Việt Nam.
Hội thảo “Xây dựng khung pháp lý về thuế carbon ở Việt Nam” kết thúc, mang lại nhiều kết quả khoa học giá trị, làm cơ sở cho việc hoàn thiện chính sách thuế carbon của Việt Nam trong tương lai.
